شعر امروز می‌خواهد

از کتاب : چشم مرکب - نواندیشی از نگاه شعر معاصر - محمدمختاری- انتشارات توس - شناسنامه کتاب

... خطابه ، زبان جدال ماست با دیگران ، اما شعر جدال ماست با خود .

به قول پل ریکور « شعر زبانی است چند آوایی که در برابر تک آوایی زبان علم و سیاست قرار دارد.»

شعر امروز می‌خواهد بر ساخت‌هایی که به وفوردیده می‌شده است و می‌شود، در عمق و نهاد بشورد. زیرا می‌خواهد خود و دیگری را که باز پیچیده در «خود» است مخاطب خویشتن سازد. دیگری را تنها به گونه خویشتن ، و گرفتار یا در گیر چون «خویش» در یک هزارتوی درد آمیز و مبتلا بازیابد. می‌کوشد در همان موقعیت برابر، و به تساوی با شأن و حضور و قدرت و حق خود به او بنگرد. جای خود و دیگری را در عمق با هم عوض کند. در عمق فرهنگ به نجوا و گفتگو پردازد. در اعماق خویشتن، رابطه دیرینه شبان - رمگی را وانهد، و بشکند. از ساخت استبدادی به درک حضور دیگری برسد. تنها همان فاصله‎ای را که خود با سخن دارد ، برای دیگری یا خواننده نیز در نظر گیرد یا بپسندد. در چنین موقعیتی دیگر آدم بر سر کسی هوار نمی‌کشد. خود را جدا نمی‌انگارد. فقط گناه دیگران را نمی‌بیند. همه کاسه کوزه‌ها را تنها سر دیگری نمی‌شکند. دیگری را در آن پایین مورد خطاب و عتاب قرار نمی‎دهد. از موضع خود مطلق ، دیگری را به عمل و یا به گفتار نمی‌خواند. به صراحت یا در لفافه نیز نمی‌گوید آهای رمگان و کوچکان و پیروان و حتی هم‌رزمان و مردمی که سخت نیازمند راهنمایی هستید! با شما هستم! آمده‎ام این‌جا و آن‌جایتان را اصلاح کنم. حالم از همه چیزتان به هم می‌خورد. حواستان را جمع کنید. و آنچه را من می‌بینم ببینید تا رستگار شوید. باور کنید در بسیاری از نوشته‌ها و گفتارهای همین چهار دهه نیز می‌توان بدتر از این گونه بیان‎ها را هم ، خواند و دید. هم اکنون در بخش قابل توجهی از جامعه ما چنین وضعی برقرار است. به همین سبب نیز شعر امروز از آن فاصله می‌گیرد ، تا به گفت و شنید در اعماق برسد.

زبان به کام سیاست

از کتاب : چشم مرکب - نواندیشی از نگاه شعر معاصر - محمدمختاری- انتشارات توس - ص 83و 84

من چند سال پیش در مقاله‎ای با عنوان « زبان به کام سیاست » توضیح داده ام که چگونه سیاست‎های تعدیل اقتصادی ، به واژه سازی‎ها، اصطلاحات، واژه‎ها و ترکیبات وصفی و نحوی روی می‎آورند که اقتضای گرایش و روش استقرار آن‌ها است. در نتیجه زبانی که در عرصه سیاست‌های حاکم ، پر بود از کلماتی با معناهای صریح سیاسی - اجتماعی - مردمی ، و طنطنه و طنین کوبنده تهییجی و هیجانی انقلابیون ، جای خود را به یک زان کارشناسانه ، دو پهلو ، ظاهر ساز ، توجیه گر ، بی‎رمق و فارغ از مردم می‌دهد که در پی مقاصد دیگری است. مقاصد که تعدیل شد زبان نیز تعدیل می‎شود ، سپس بحث و برنامه و تبلیغات مناسب پیدا می‎شود. واژه‎ها و اصطلاحاتی چون قسط و عدل و مستضعف و کوخ نشین و پابرهنگان و جنگ فقر و غنا و اختلاف طبقاتی و آموزش رایگان و غیره جای خود را به اصطلاحات جدید مناسب با سیاست‎های تعدیل می‎دهد. به جای مستضعف از «اقشار آسیب پذیر» یاد می‎شود. به جای رعایت زندگی «پابرهنگان و کوخ نشینان» ، «نمایش تجمل» در دستور کار قرار می‎گیرد. برای پرهیز ار قبح «اخراج» کارگران و کارمندان و ... از «گارگران تعدیل شده» ، «تعدیل نیرو» و «ریزش نیرو» سخن به میان می‎آید. به جای «آموزش رایگان»، «مشارکت مردمی» در امر آموزش و پرورش ، و «مدارس غیر انتفاعی» و «نمونه مردمی» مطرح می‎شود، و از خلف اله پول می‎گیرند. یا سرمایه خصوصی را به حوزه آموزش ترغیب می‎کنند. حتی جالب توجه است که در تابلوهای تبلیغاتی هم می‏نویسند: « با پس انداز به عدالت اجتماعی» می‏رسیم»!.

باغ های روشنایی

از کتاب : باغ های روشنایی – نویسنده: امین معلوف – مترجم: میترا معصومی - نشر قطره – چاپ سوم تابستان 1385 –– تیراژ 1100 نسخه

[ شاپور ساسانی در خطاب به مانی] در مورد شخص من ، مشکلی نمی‎توانست پیش بیاید ، زیرا من در کنار پدرم به او کمک کردم تا این سلسله را بنا کند و در دوران حیات او در اداره امور مملکت با او شریک بودم. ولی روزی که من نباشم ، موبدان اجرای این امتیاز عجیب را خواستار خواهند شد. در ضمن از هم اکنون ، آنها در گوش پسران و برادران من نجوا می‌کنند که برای رسیدن به قدرت می‎بایست در مقابل خواسته‌های آنها سر فرود آورند.

برای خواندن مطلبی پیرامون مانی به ایران نام سر بزنید.

بازنشر آیدین فرنگی از گزارشی از نشست "گذری بر ادبیات گنوسی" شهرکتاب به روایت دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور